کتاب «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» نوشته پروفسور گورگن ملیکیان، استاد برجستهی دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی ایروان توسط نشر «وزن دنیا» منتشر شد. این کتاب که به دو زبان فارسی و ارمنی منتشر شده است، به بررسی تاریخی نگاه ادیبان و دانشمندان ارمنی به جهان شعر سعدی و نقش این کوششها از جمله ترجمه آثار سعدی به ارمنی در نزدیکی فرهنگی ایران و ارمنستان پرداخته است.
گورگن ملیکیان در جستار اصلی این اثر، با نگاهی تاریخی، به نحوهی مهاجرت ارمنیان طی لشکرکشی شاه عباس صفوی به قفقاز جنوبی میپردازد و از این امر تاریخی، به شکل گیری یک تبادل فرهنگی مابین ارامنه و زبان فارسی میرسد. ملیکیان در این کتاب از اهمیت ترجمهی چهرههای شاخص ادبیات فارسی به ویژه سعدی به زبان ارمنی میگوید و سعدی را برای ملتی که به مسیحیت اعتقاد دارند از این رو حائز اهمیت میداند که تاثیر شگرفی بر احوالات درونی افراد و شکلگیری تفکراتشان دارد.
او در ادامه و به تفصیل، به بررسی کوشش چهرههایی میپردازد که سعدی را به زبان ارمنی معرفی کردهاند و با کلامی شیوا، سرگذشت آنها را مورد بررسی قرار میدهد. او همچنین از علاقه و تعهدی میگوید که میان فعالان ادبی و ایرانشناسان ارمنی وجود دارد که هرروز نوید تولد دستاوردی تازه در این زمینه را میدهد.
پروفسور ساموئل مورادیان، دارندهی عنوان رسمی چهرهی ماندگار علمی جمهوری ارمنستان و دکترای علوم ادبی، در جستاری دیگر، مطلبی را دربارهی پژوهش «سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» به نگارش درآورده است. او با اشاره به وجود ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در میان دو ملت کهنسال ارمنیان و ایرانیان به واسطهی تعلق به یک گروه زبانی و وجود ۱۴۱۱ واژهی مشترک، سراغ از اهمیت این پیوند تاریخی میگیرد. مورادیان کتاب حاضر را اثری حاوی اطلاعات ارزشمند علمی و ادبی دربارهی آثار سعدی و ترجمههای ارمنیشان میداند که به اشتراکات عمیق معنوی هر دو ملت دوست میپردازد.
در جستار نهایی این کتاب نیز، دکتر محمود جعفری دهقی، دکترای زبانهای باستانی و رئیس هیئت مدیرهی انجمن علمی ایرانشناسان ایران، سعدی را در جهان ایرانشناسی و ترجمهی آن به دیگر زبانها را مورد بررسی قرار میدهد. دهقی، بهانهی نگارش این جستار را مقالهی دکتر ملیکیان ذکر کرده و طی این جستار معرفی کوتاهی از سعدی نقل کرده و در چند بخش کوتاه، اطلاعاتی را دربارهی ترجمهی اشعار و ورود شعر سعدی به کشورهای فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، ژاپن، چین، هلند، لهستان، جمهوری چک، اتریش، یوگسلاوی، رومانی انگلستان، مجارستان و کانادا ذکر میکند.
دربارهی گورگن ملیکیان
پروفسور گورگن ملیکیان متولد چهاردهم دسامبر ۱۹۳۶ (۱۳۱۵) در ایران است که تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسهی رازی آبادان گذرانده و تحصیلات دانشگاهیاش را در سال ۱۹۶۲، در بخش زبانها و ادبیات شرقی دانشکدهی زبان و ادبیات دانشگاه دولتی ایروان پشت سر گذاشته است. او از سال ۱۹۶۲در همان دانشکده و از سال ۱۹۶۸ در دانشکدهی شرقشناسی دانشگاه دولتی ایروان به تدریس پرداخته که طی سال ۱۹۹۳ و ۲۰۱۷، ریاست آن دانشکده را نیز برعهده داشته و در حال حاضر پروفسور همان دانشکده است.
ملیکیان بیش از پنجاه اثر علمی و پژوهشی را به صورت مقاله یا کتاب منتشر کرده است و مولف سه کتاب درسی دانشگاهی و نیز فرهنگ فارسی به ارمنی در زمینه ترکیبات و اصطلاحات عامیانه در زبان فارسی است. همچنین از جمله مولفان کتاب مسئلهی قرهباغ کوهستانی در تداول اجتماعی-سیاسی ترکیه است. اثر فعلی، سعدی در زبان و ادبیات ارمنی، اولین اثریست که از گورگن ملیکیان به فارسی منتشر شده است.
ملیکیان علاوه بر فعالیتهای ادبی، با درجهی سرهنگی ارتش، معاونت خارجی وزیر دفاع جمهوری آرتساخ را به عهده داشته است و از سال ۱۹۹۵، رهبران منطقهی کاشاتاق، بنیاد خیریهی گورگن ملیکیان را برای خانوادههای پراولاد بنیانگذاری کردند که تا به امروز و با مدیریت ایشان، به فعالیتهای گوناگون خیریهای و میهنی مشغول است.
گورگن ملیکیان در سالهای زندگیاش عناوین و افتخارات بسیاری را کسب کرده است که از جمله آنها میتوان به دریافت مدال درجه دو صلیب رزم در سال ۱۹۹۲، دریافت مدال یادبود نخست وزیر جمهوری ارمنستان در سال ۲۰۰۶، دریافت نشان درجه یک خدمات میهنی در سال ۲۰۱۶، دریافت عنوان «پروفسور – امریتوس» دانشگاه دولتی ایروان و دکترای افتخاری دانشگاه دولتی آرتساخ اشاره کرد.
«سعدی در زبان و ادبیات ارمنی» به تازگی توسط نشر وزن دنیا و در ۱۲۸ صفحه و به قیمت ۱۵۰ هزار تومان منتشر شده است. لازم به ذکر است که انتشار این کتاب، در شورای علمی دانشکدهی شرقشناسی دانشگاه دولتی ایروان نیز به تصویب رسیده است.